17/08/2021
*ဆေးလိပ်နှင့်ဆေးရွက်ကြီးကြောင့် ကမ္ဘာပေါ်တွင် လူ ဦးရေ ၈သန်းနီးပါး နှစ်စဥ်သေဆုံးနေရပါသည်။
*နှစ်စဥ်လူ တစ်သန်းခန့် သည်လည်း တဆင့်ခံဆေးလိပ်ငွေ့ကြောင့် သေဆုံးနေကြရပါသည်။
*ဆေးလိပ်နှင့်ဆေးရွက်ကြီးထုတ်လုပ်သောလုပ်ငန်းများသည် နောင်မျိုးဆက်သစ်လူငယ်များကို ထုတ်ကုန်များရောင်းချနိုင်ရေးအတွက် ဦးတည်ချဥ်းကပ်ရန်ကြိုးစားနေကြပါသည်။
ဆေးလိပ်ဖြတ်ခြင်းကြောင့် ရရှိနိုင်မည့် ရေတိုရေရှည် ကျန်းမာရေး အကျိုးကျေးဇူးများ
ဆေးလိပ်ဖြတ်ပြီး………
• မိနစ်၂၀အတွင်း… နှလုံးခုန်နှုန်း နှင့် သွေးပေါင်ချိန် ပြန်လည် လျော့ကျလာပါသည်။
• ၁၂နာရီ ကြာသောအခါ…သွေးတွင်းရှိ အဆိပ်ငေွ့ဓါတ် ကာဗွန်မိုနောက်ဆိုဒ် ပမာဏမှာ မူလအတိုင်းအတာ သို့ပြန်လည် ရောက်ရှိလာပါသည်။
• ၂ပတ်မှ ၁၂ပတ်ခန့်ကြာသောအခါ… အဆုပ်နှင့် သွေးလည်ပတ်မှု လုပ်ဆောင်မှု ပြန်လည်တိုးတက်ကောင်းမွန် လာပါသည်။
• ၁လမှ ၉လခန့်ကြာသောအခါ… ချောင်းဆိုးခြင်း နှင့် မောပန်းလွယ်ခြင်း များလျော့ကျလာပါသည်။
• ၁နှစ်ခန့်ကြာသောအခါ… နှလုံးသွေးကြောရောဂါ ဖြစ်နိုင်ခြေသည် ဆေးလိပ်သောက်သုံးနေသူများ နှင့်ယှဥ်လျင် တဝက်ခန့်လျော့နည်းသွားပါသည်။
• ၅နှစ်ခန့်ကြာသောအခါ… လေဖြတ် ရောဂါ ဖြစ်နိုင်ခြေသည် ဆေးလိပ်သောက်သုံးနေသူများ နှင့်ယှဥ်လျင် လျော့နည်းသွားပါသည်။
• ၁၀နှစ်ခန့်ကြာသောအခါ… အဆုပ်ကင်ဆာ ရောဂါ ဖြစ်နိုင်ခြေသည် ဆေးလိပ်သောက်သုံးနေသူများ နှင့်ယှဥ်လျင် တဝက်ခန့်လျော့နည်းသွားပါပြီး အခြားကင်ဆာရောဂါများဖြစ်နိုင်ခြေလည်း လျော့နည်းသွားပါသည်။
• ၁၅နှစ်ခန့်ကြာသောအခါ… နှလုံးသွေးကြောရောဂါ ဖြစ်နိုင်ခြေသည် ဆေးလိပ်မသောက်သုံးသူများနှင့် အတူတူခန့်ပြန်ဖြစ်သွားသည် ကိုတွေ့ရပါသည်။
ဆေးလိပ်သောက်သုံးသူများနှင့်ယှဥ်လျင်…
• အသက် ၃၀ အရွယ်တွင်ဆေးလိပ်ဖြတ်ပါက… အသက် ၁၀ နှစ်ခန့်ပိုနေရနိုင်ပါသည်။
• အသက် ၄၀ အရွယ်တွင်ဆေးလိပ်ဖြတ်ပါက… အသက် ၉ နှစ်ခန့်ပိုနေရနိုင်ပါသည်။
• အသက် ၅၀ အရွယ်တွင်ဆေးလိပ်ဖြတ်ပါက… အသက် ၆ နှစ်ခန့်ပိုနေရနိုင်ပါသည်။
• အသက် ၆၀ အရွယ်တွင်ဆေးလိပ်ဖြတ်ပါက… အသက် ၃ နှစ်ခန့်ပိုနေရနိုင်ပါသည်။
• စောစောဆေးလိပ်ဖြတ်လေ ပိုစောစောနှင့် ပိုများများအကျိုးရှိလေဖြစ်ပါသည်။
ဆေးလိပ်ဘယ်လိုဖြတ်ကြမလဲ…
(၁) မိမိဘာသာဆေးလိပ်ဖြတ်ခြင်း
ဆေးလိပ်သောက်ခြင်း၏ဆိုးပြစ်များ နှင့် ဆေးလိပ်ဖြတ်ခြင်း၏ ကောင်းကျိုးများကို နှလုံးသွင်း၍မိမိစိတ်စွမ်းအားကို အသုံးပြုပြီးဆေးလိပ်ဖြတ်နိုင်ပါသည်။ ဆေးလိပ်သောက်ချင်စိတ်ပြင်းပြခြင်းကို ကျော်လွှားနိုင်မည့် နည်းလမ်းများကိုအလွယ်အားဖြင့် 4D ဟုမှတ်သားနိုင်ပါသည်။
• Delay - ခတ္တခဏသည်းခံလိုက်ပါက ဆေးလိပ်သောက်ချင်စိတ်ပြန်ပျောက်သွားနိုင်ပါသည်။
• Drink water - ရေအနည်းငယ်ခန့်ကို ခတ္တမျှငုံထားပြီးမှ မျိုချနိုင်ပါသည်။
• Deep Breathing - အသက်ကိုဖြေဖြေးချင်း ရသလောက်ရှုသွင်း၍ ဖြေးဖြေးအသက်ပြန်ရှုထုတ်ခြင်းကို ၅ကြိမ်ခန့်လုပ်နိုင်ပါသည်။
• Distract - တစ်နည်းနည်းဖြင့် ခဏတာ စိတ်အာရုံပြောင်းရန်ကြိုစားနိုင်ပါသည်။ ဥပမာ - လေ့ကျင့်ခန်းတစ်ခုခုအား ၃ ၄ ကြိမ် ခန့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ သစ်သီးအနည်းငယ်စားခြင်း၊ မိတ်ဆွေတစ်ယောက်ယောက်နှင့်ဖုန်းပြောခြင်း၊ ပီကေဝါးခြင်းနှင့် လေချွန်ခြင်း စသည်တို့ဖြစ်ကြပါသည်။
(၂) နီကိုဒင်းဓါတ်ဖြည့်စွက်မှီဝဲခြင်းဖြင့်ဆေးလိပ်ဖြတ်ခြင်း
ဆေးလိပ်ကိုအဓိကစွဲလမ်းစေသော အကြောင်းအရင်းမှာ ဦးနှောက်နှင့် ခန္ဓာကိုယ်မှ နီကိုဒင်းဓါတ်ကို အလွန်အမင်းစွဲလမ်းသောကြောင့် ဖြစ်ပါသည်။ထို့ကြောင့် နီကိုဒင်းဓါတ်အား နည်းအမျိုးမျိုးဖြင့်ဖြည့်စွက်မှီဝဲ၍ ဆေးလိပ်သောက်ချင်စိတ်နှင့် နီကိုဒင်းဓါတ်လျော့နည်းသည့် ဝေဒနာအားလျော့ချကာ ဆေးလိပ်ဖြတ်နိုင်ပါသည်။ အသုံးပြုနိုင်သော နီကိုဒင်းအစားထိုးပစ္စည်းများသည် ပုံစံအမျိုးမျိုးဖြင့်ရှိပြီး အရည်ပြားကပ်နိုင်သည့် ကပ်ခွာ၊ နှာခေါင်းနှင့် ပါးစပ်တွင်း ဖြန်းဆေးများ၊ ရှုဆေးများ၊ ပီကေ၊ ငုံဆေးနှင့် သောက်ဆေးများအနေဖြင့် ရရှိနိုင်ပါသည်။ (မြန်မာနိုင်ငံတွင်ငုံဆေး အနေဖြင့် ရရှိနိုင်ပါသည်)
မှတ်ချက်။ ။E cigarette နှင့် ရှီရှား ကဲ့သို့သောနီကိုဒင်းအစားထိုး ပစ္စည်းများသည် အခြားသောဓါတုဓါတ်ပစ္စည်းများပါဝင်ပြီး ကျန်းမာရေးဆိုးကျိုးများဖြစ်စေပါသည်။
(၃) ဆေးဝါးများသောက်သုံးခြင်းဖြင့်ဆေးလိပ်ဖြတ်ခြင်း
လိုအပ်ပါက ဆရာဝန်မှ ဆေးလိပ်သောက်သုံးခြင်း စွဲလမ်းစိတ်ကိုလျော့ချပေးနိုင်သော ဆေးများဖြစ်သည့် Vareniclineနှင့် Bupropion ကဲ့သို့သောဆေးများပေးခြင်းဖြင့် ဆေးလိပ်ဖြတ်နိုင်ပါသည်။
(၄) ဆေးလိပ်ဖြတ်ဆေးခန်းတွင်ဆေးလိပ်ဖြတ်ခြင်း
အချို့နိုင်ငံများတွင် ဆေးလိပ်ဖြတ်ခြင်းနှင့်ပက်သက်၍ အထူးဝန်ဆောင်မှုပေးသောဆေးခန်းများရှိပြီး ဆေးလိပ်သောက်ခြင်းအမူအကျင့်ပြောင်းလဲလာစေရန် ဆွေးနွေးအကြံပေးခြင်း၊ အုပ်စုငယ်များဖွဲ့ပေး၍ အချင်းချင်း ကူညီဖေးမအကြံပေးစေခြင်း နှင့် လိုအပ်ပါကဆေးပေးခြင်းတို့ကိုဆောင်ရွက်ပေးပါသည်။
***ထို့အတွက်ကြောင့် ဆေးလိပ်သောက်သုံးနေသူ အနေဖြင့် ယနေ့မှစ၍ ဆေးလိပ်ဖြတ်ရန်ကြိုးစားသင့်ပြီး ဆေးလိပ်ဖြတ်လိုပါကအထက်ဖော်ပြပါအတိုင်း မိမိဘာသာကြိုးစား၍ဆေးလိပ်ဖြတ်နိုင်သလို တတ်ကျွမ်းသည့် ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်း သို့မဟုတ် ဆရာဝန်ဖြင့် တိုင်ပင်၍ဆေးလိပ်ဖြတ်နိုင်ပါသည်။ မိမိ မိသားစု၊ ဆွေမျိုးသားချင်း၊ မိတ်ဆွေအပေါင်းအသင်း များတွင် လည်းဆေးလိပ်သောက်သုံးနေသူများရှိပါက ဆေးလိပ်ဖြတ်ရန် ဝိုင်းဝန်းတိုက်တွန်း ကူညီအကြံပေးသင့်ပါသည်။
References:
Danger of To***co Use and To***co Control Program Presentation by Deputy Director Dr. Mya Lay Nwe (NCD Unit), Department of Public Health
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/tobacco (accessed as of 30 May 2020)
https://www.who.int/news-room/q-a-detail/health-benefits-of-smoking-cessation (accessed as of 30 May 2020)
https://www.gov.uk/government/publications/health-matters-stopping-smoking-what-works/health-matters-stopping-smoking-what-works (accessed as of 30 May 2020)
Photos and Figure credit:
National To***co Control Programme, Ministry of Health and Sports
https://www.facebook.com/WorldNoTo***coDayMM/